Memduh Şevket Esendal İncelemeleri

Daha önce öykü kitaplarından Otlakçı ve Mendil Altında ’yı okuduğum Memduh Şevket Esendal’ın bu sefer bu öykü kitabını okudum ve YKY’nin yayımladığı ve edindiğim tüm Esendal kitaplarından incelediğim kadarıyla en erken tarihli öykü kitabı bu. Otlakçı’da 1920’li yılların başında yazılmış öyküler, Mendil Altında’da 1925-46 arası yazılmış öyküler bulunuyordu. Hürriyet Gelirken’de ise (1908-1925 arası) 25 yaşından 40’lı yaşlarına kadar yazdığı öyküleri yer alıyor.

Daha önce Esendal’ın yaşam öyküsünü ayrıntılı bir şekilde okumuştum ve bu kitabı okuyunca şunun daha iyi farkına vardım, Esendal’ın ileriki yaşlarında yazdığı öykülerin sürekli hayattan, hayatın içerisinden, kendi yağında kavrulan insancıkların yaşantılarından bir fotoğraf karesi gibi olmasına karşın, bu ilk yazdığı öyküler daha çok Osmanlı’nın içinde bulunduğu o son dönem sıkıntılarının, sancılarının ve insanlarının dertlerinin öyküleri olarak karşımıza çıkıyor. Öyle bir dönemde yazıldıkları için de çok fazla ama çok fazla bugün anlamı bilinmeyen eski kelime barındırıyordu.
Bu kitabı okurken, başta adını andığım iki kitap kadar rahat değil, yanınızda daima bir sözlük bulundurarak okumak zorunda kalacaksınız.

Cumhuriyet kurulduktan 11 yıl sonra, 1934 yılında, -muhtemelen- Ankara’da, pansiyon gibi kullanılan 9 odalı bir evde yaşayan 9 farklı hane, 9 farklı hayat, eve yeni taşınan -ve adı hiç geçmeyen- genç bir bankacının bakış açısından anlatılıyor. Kitabın özeti kısaca bu.


İnsan bazı zamanlar, uzun süre kalacağı, çalışacağı, yaşayacağı bir ortama, kendini mecburi olarak giriş yapmış bulur ve o ortama uyum sağlamakta ilkin zorluk çeker, belki fırsatını bulsa hemen orayı terk etmek de isteyebilir fakat zaman içinde uyum sağlamayı başardığında artık o ortama ısınır ve orası insan için hoş, keyif aldığı bir yere dönüşmeye başlar. Niye bilmiyorum, bu kitap bende bu duyguları uyandırdı. İlk bi' 50 sayfa kadar, odalar, karakterler, beni kendilerine yaklaştırmadı gibi. Fakat roman ilerledikçe, anlatılanlar dallanıp budaklandıkça, farklı karakterleri, farklı hayatları, Esendal’ın o güzelliği sadeliğinden gelen kalemiyle tanımaya başlayınca her gün her gün kitaba daha da bağlanmaya, karakterleri ve yaşamlarını daha da merak etmeye başladım.

~

#y:682, romanı, yeni kurulan Ankara’nın atmosferinde, ülkedeki seviye ve zihniyet farklarını güçlü bir biçimde gösteren bir yapıt olarak yorumlarken Karekök Yayıncılık 7. Sınıf İngilizce Soru Bankası da benzer bir biçimde, romanda Cumhuriyet’in ilk yıllarının bütün olumlu ve olumsuz yanlarının ve rastgele bir araya gelen insanların serüvenlerinin anlatılarak gözler önüne serildiğini belirtir.

Eleştirmenler, Memduh Şevket Esendal’ın, Türk edebiyatına, anlatıdaki serim-düğüm-çözüm sıralamasını dikkate almayan, “Çehov tekniği” olarak bilinen anlatım biçimini getirdiğini belirtirler.

***

Kitabı bitirdikten sonra TRT’nin 1989 yapımı aynı adlı 5 bölümlük diziyi de izledim ve onu da kitap kadar beğendim. Tavsiye ederim.
*
Romanın başka baskılarında belki anlamı bilinemeyebilecek bazı sözcüklerin açıklaması vardır ancak YKY baskısında yoktu. Ben derlediğim kelimeleri alfabetik sıraya göre buraya yazdım:

arık: zayıf
avantür: macera
dolayı: çevrede, etrafta bulunan
düzgün: fondöten(eskimiş)
ezginlik: tedirginlik, sıkıntı
fitlemek: birini, başkasına karşı kışkırtmak
iğfal etmek: aldatmak
ihtimam: özen göstermek
iktiza: gerekli, gerekme
iltimas: kayırma
istida: dilekçe
kavil: söz
keleme olmak: bakımsız kalmak
kesene: toptan satış vb.
kompliman: gönül okşayıcı, hoşa giden söz, koltuklama, iltifat
layiha: görüş/düşünce bildiren yazı
mansıp: makam
mütehassıs: uzman
rastık: sürme
tahkikat: soruşturma
tavsamak: gücünü, hızını kaybetmek
tekaüde çıkarmak: emekli etmek
tezvir: dedikodu
uğunmak: üzüntü veya acıdan kıvranmak
yaltak: dalkavuk
yansılamak: alayla taklit etmek

Kitabın Adı: Ayaşlı ile Kiracıları
Yazarı : Memduh Şevket ESENDAL
Yayınevi: @isbankasikulturyayinlari
Türü: Roman
Basım Yılı: Mart 2023
Sayfa Sayısı: 222 Sayfa

Düşünceler: Modern Türk Edebiyatının en önemli klasiklerinden biri olan bu eseri yazıkki yeni okuyabildim.

1934 yılında gazetelerde bölümler halinde yayınlanan bu eserde Ankara 'da yeni yapılan bir apartmandaki odalarda kalan insanların hayatı işlenir.

Genellikle biraz aykırı, uç karakterlerin önce tanıtılıp sonrada hikayelerinin anlatıldığı bu roman Cumhuriyet Döneminin başlıca olaylarını irdelemesi bakımından önemlidir.

Dönemin Ankara' sından günümüze panorama sunarken Anadolu 'nun çeşitli yörelerinden de enstantaneler sunmaktan geri duymayan yazarın eski başkent özlemi ile yeni başkent arasındaki çekişmeyi de satırlar arasında görürüz.

Karakterler romana sürekli girer çıkar ama bol diyaloglar ile akıcılık bir an olsun kesilmez. Her karakter mutlaka akılda kalır. Anlatımının etkisini ve kaleminin gücünü buradan anlıyoruz yazarın.

Karakterler ilginçtir, olaylar bazen sıradışı gelir ama yine de herkesin yaşayabileceği türden olmaları da muhtemel gelir insana. Yani hem uzak hem yakın hissettiriyor. Tuhaf bir büyüsü var bun anlamda.

Zevkle okudum . Hemen bitirdim. Birazda üzüldüm ama bu üzüntümün nedeni bu güzel eseri daha önce okumamış olmamdan kaynaklanıyor.

Henüz ve hâlâ okumamış iseniz bir an önce okumanızı öneririm.

Kitabın Adı : Otlakçı
Yazarı: Memduh Şevket ESENDAL
Yayınevi: @isbankasikulturyayinlari
Türü: Öykü
Basım Yılı: Ekim 2023
Sayfa Sayısı: 165 Sayfa

Düşünceler: @isbankasikulturyayinlari 'ndan daha yeni çıkan tabiri doğru ise dumanı üzerinde tüten bu güzel eseri zevkle okudum ,hemen bitirdim.

Memduh Şevket ESENDAL ( 1883-1952) kendisini sürekli geliştiren Fransızca, Rusça cmve Farsça 'yı öğrenen, çeşitli elçilik görevlerinde bulunan daha sonra siyasete giren ama edebiyatla ilgilenmek için Chp Genel Sekreterliğini dahi bırakan bir yazar.

Çeşitli dergi ve gazetelerde ce dergilerde yayınlanan öykülerinden derlenen bu eserde 25 Öykü yer alıyor.

1920-20-40-50 yılları arasında uzun bir zaman diliminde geçen öykülerde ruhi tahliller ve hikaye kahramanlarının iç dünyaları yer almıyor.

Bunun yerine bol diyaloglu öykülerinde kahramanları yan öyküler de anlattırarak bir yazım tarzı oluşturan yazarın ince mizahi bir üslub ile yazması da özgün bir hava oluşturmuş.

Zengin ,fakir ,köylü, kentli her toplum tabakasına değinen yazar dönemin sıkıntılarını, toplumsal yapısını, kalkınmaya çalışan ülkemizin yaşadığı sancıları da gerçekçi biçimde ama yumuşak anlatımı ile önümüze sunmuş. Zevkli ,akıcı, olağan seyirde giden ama merak uyandıran bir öykü kitabı bu

Tüm yaştan okurlara zevkle okuyacaklarını düşündüğüm bu eseri tavsiye eder, herkese kitap ile geçen sağlıklı, güzel günler dilerim.

Kitap Adı : Mendil Altında
Sayfa Sayısı : 245
Yazar: Memduh Şevket Esendal

''İçindekiler'' bölümünden sonra, kitabın ilk iki sayfası İstanbul doğumlu Memduh Şevket Esendal'ın hayatıyla ilgili temel bilgileri içeren biyografisine ayrılmış. Kendi kendine Fransızca, Farsça ve Rusça öğrenmesiyle dikkatimi çeken yazarımız müfettiş, büyükelçi ve milletvekilliği görevlerinin yanı sıra edebiyat alanında üstün başarılar sergilemiş; Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu'nca da okullara tavsiye edilen anı, mektup, hikaye ve roman tarzında birçok esere imza atmıştır.

Kitabımızda yer alan hikayeleri henüz okumadan önce M. Sunullah Arısoy'un ''Edebiyatçılarımız Konuşuyor'' başlığıyla 1953 yılında Varlık Yayınları Cep Kitapları 73. sayı sayfa 5 ile 15 arasında Memduh Şevket Esendal'la yaptığı röportaj karşılıyor bizi. Bu röportajla birlikte Memduh Şevketi biraz daha yakından tanıyor bütün sorulara titizlikle verdiği yanıtlara, mütevazi kişiliğine, zarif nüktelerle süslediği keskin zekasına bire bir şahit oluyoruz.

''Nasıl yazarsınız?'' Diye sorunca Sunullah Arısoy

''İşte, oturur yazarım. Gecesi gündüzü belli olmaz. Ne zaman olsa yazarım'' diyerek cevap veriyor.

Bir başka soruyla ise bugünkü edebiyat hakkındaki düşüncelerini öğrenmek istiyor.

''Hiç hüküm veremem'' diyerek söze başlıyor ve devam ediyor.

''Söyleyeceklerim tam olarak doğru olmasa da ben insanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılardan hoşlanırım. İnsanları yuğunmuş mutfak paçavrasına çeviren ve yeise düşüren yazılardan hoşlanmam. Tam bir ferah içinde yaşamıyorken bir de karanlık ve kötü şeylerden bahsederse bize.. Onları okursak... Bu insanları bir havana koyup ezmeye benzer. Halbuki insanların içinde bir umut olmalı, yaşama umudu... Neşe vermeli insanlara okudukları. Ancak dediğim gibi söylediklerim tam olarak doğru olmayabilir. Çünkü insan bazen yeis veren şeyleri de terennüm eder, arzular.

Kitaba adını veren mendil altında öyküsü de dahil olmak üzere toplamda yirmi beş tane hikaye var. Her birinin konusu birbirinden farklı olsa da anlatım tarzı genel olarak günlük konuşma diliyle yazılmış, doğal, akıcı, bolca samimi diyalog içeriyor. Öyle güzel anlatmış ki yazarımız karakterler içimizden biri gibi, ya bir komşu ya bir arkadaş, annemiz, babamız, çocuğumuz, kardeşimiz, hiç yabancılık çekmiyoruz okurken.

Kitabın oldukça faydalı bulduğum ve sevdiğim özelliklerinden biri de anlamını bilmediğimiz sözcükler için son birkaç sayfaya açıklamalar bölümü eklenmiş olması.

Edebiyata karşı ilk alaka sizde nasıl oluştu diye sorulduğunda bütün mütevazılığıyla

''vallahi beyefendi, edebiyata karşı bende hiç alaka uyanmadı'' diye cevap veren, edebiyatın bir iş olduğunu ve kendisinin bu işle hiç meşgul olmadığını, usulünü kaidesini doğru dürüst beceremediğini ama hoşlandığını, edebiyattan çok hoşlandığını belirten Memduh Şevket Esendal'ın bütün eserlerinde kaleminin nasıl da edebi bir hazla, aşkla, heyecanla ve severek yazdığını görüyoruz.

Kitap İçinde Yer Alan Hikayeler

Avni Hurufi Efendi, El malının tasası, İki ziyaret, Rüya nasıl çıktı, Ana baba, Şair tavafı, Haşmet Gülkokan, Keleş, Hasta, Gevenli Hacı, Mendil altında, Feminist, Düğün, Müdürün züğürdü, Karga yavrusu, Kızımız, Gül hanımın annesi, Sinema, Kaçırdık mı, Kuvvetli hükümet, Saide, Dursun Hacı, Celile, İhtiyarlık, Hayat ne tatlı