Thucydidis Tarihinden Periklis'in Ağıt Nutku (İktibaslar - Mukayeseler)

«Aristo»ya göre, Devletler belirli şartlar altında doğar. Milletlerin özelliklerini, iklim ve coğrafya şartları ile halkın yaşayış tarzı etkiler. Bu bakımdan dünyanın her yerinde millet­Ierin yönetim şekli, Eflatun'un dediği gibi aynı olamaz.
Tersine, her milletin yönetim şekli, ahlak, mutluluk anlayışı ve görüşüne, hatta tabii kuv­vetlerine dayanan ve bunlara uygun bir şekilde ilerleme imkanlarını sağlıyacak bir yolda olma­lıdır.
Aristo'ya göre Devlet, ahlaki nizamlar bütünüdür ve bu ahlaki nizamlarla da vatan­daşların mutluluk ve fazileti sağlanmalıdır.
Bunun gerçekleşebilmesi için teşekkül et­miş bir toplumun da mevcut olması lazımdır. İnsanoğlu da buna mütemayyildir.

İnsanlar bir şeyi zor kullanmak yo­luyla elde etmeğe fırsat bulurlarsa ve bu­na bu suretle muvaffak olacaklarına emin iseler çoğu zaman adalet yollarını tercih etmezler. Kuvvetli olanlar, bu yolu tercih et­miyerek, güçsüzün insanlık haklarına saygı göstermek suretiyle adaletle hareket ederlerse takdir edilirler.

Hümanizma ruhunun ilk anlayış ve duyuş merhalesi, insan varlığınnı en müşahhas şekilde ifadesi olan sanat eserlerinin benimsenmesiyle başlar. Sanat şubeleri içinde edebiyat, bu ifadenin zihin unsurları en zengin alanıdır. Bunun içindir ki bir milletin, di­ğer milletler edebiyatını kendi dilinde, daha doğrusu kendi idrakinde, tekrar etmesi; zeka ve anlama kud­retini o eserler nisbetinde arttırrnası, canlandırması ve yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz, bu bakırndan ehemmiyetli ve medeniyet davamız için rnüessir bellemekteyiz. Zekasının her cephesini bu türlü eserlerin her türlüsüne tevcih edebiimiş milletlerde düşüncenin en silinmez vasıtası olan yazı ve onun mimarisi demek olan edebiyat, bütün kütlenin ruhuna kadar işiiyen ve sinen bir tesire sahiptir. Bu tesirdeki fert ve cemiyet ittisali, zamanda ve mekanda bütün hudutları delip aşacak bir sağlamlık ve yay­gınlığı gösterir.

Tarih beşeri bir vak'adır. Savaş ve barış birbirine bağlı durumlar olmakla beraber, sa­vaş, barış esnasında yapılan hazırlıklardan, ba­rış ise savaşın sona ermesinden sonra, taraflar­ca gösterilen karşılıklı anlayıştan doğmaktadır.
Tarihte, barış ve savaş birbirlerini izleyen durumlardır. Onlara sebep ve zemin teşkil eden de karşılıklı fena veya iyi niyetli anlayış ve davranışlardır.

Ben inanıyorum ki:
«Vatanın mutlu olması her vatandaşın teker teker mutluluğuna tercih edilir.
Başarı içinde bulunan Vatan, daha fazla vatandaşların yararınadır.
Şahsi işlerinde başarılı olan insanın, Va­tanı felakete uğrarsa, kendisi de beraber sü­rüklenir. Fakat vatanı kurtulursa kendisi zor­luklar içinde bulunsa bile, yine mutluluğa ka­vuşabilir.
II. M.Ö. IV. asır - Periklis