Jose Saramago

(...) Tanrım, gözlerimizin olmaması bizi ne hale getiriyor, görmek, görmek, belirsiz gölgelerden başka bir şey olmasa bile bir şeyler görmek, bir aynanın karşısına geçmek, koyu renk yayınık bir lekeye bakıp, işte oradaki benim yüzüm, ışıklı
şeylerse bana ait değil, diyebilmek.

(...) dünyadan o kadar uzağız ki kim olduğumuzu unutmamız o kadar uzun sürmeyecek, hatta birbirimizin adını söylemek bile aklımıza gelmeyecek, neye yarar ki, adlarımız ne işimize yarayacak, hiçbir köpek diğerini bizim koyduğumuz adla tanımaz, eğer tanıyacaksa, onu ayırt eden kokusuyla tanır, biz de burada başka tür birer köpek gibiyiz, birbirimizi havlamamızdan, sözlerimizden tanıyoruz (...)

Kocalarına olan yakınlıklarından ötürü zaman içinde doktorların karıları da tıptan biraz anlar olurlar ve kocasına bu denli yakın olan bu kadın da körlüğün salgın gibi bulaşarak yayılmayacağını, bir insanın sırf kör birine baktı diye kör olmayacağını, körlüğün kişiyle doğuştan sahip olduğu gözleri arasında özel bir mesele olduğunu bilecek kadarını öğrenmişti.

Doğuştan insan sevmezliğinden ya da hayatta çok fazla hayal kırıklığına uğradığı için herhangi bir kuşkucu, bu kadının yaşamının ayrıntılarını bilse, gülüşündeki güzelliğin, bir zanaat hilesinden başka bir şey olmadığını ima edecek olsa da bu kötü niyetli ve mesnetsiz bir iddia olurdu, çünkü bu gülüş henüz çok uzak sayılmayacak zamanlarda da böyleydi (...)

(...) herhangi bir kötü niyeti yoktu, tam tersine, herkesin bildiği gibi insan türünün en iyi özelliklerinden ikisi olan ve fakir fukaranın yoksunluğundan çıkar sağlayan işin gerçek patronları tarafından sömürülmekte olan ve kariyerinde ilerleme umudu bulunmayan bu basit araba hırsızından çok daha taş kalpli suçlularda bile rastlanabilecek cömertlik ve fedakarlık duygularına itaat etmekten ibaretti tüm yaptığı.

Ya kör olsaydım oyununu oynamış, gözlerini beş dakika yumulu tuttuktan sonra, sonuçta körlüğün tartışmasız korkunç bir felaket olduğu, bununla birlikte, talihin böyle bir darbesini
yemiş kurbanın, yalnızca renklerin değil, biçimlerin ve planların, yüzeylerin ve konturların anısını da belleğinde koruduğu durumda, görece olarak katlanılabilir bir şey olduğu
sonucuna varmıştı (...)

Jose Saramago, insanı gördü ve kendisini derinden sarsan bu yalansız dolansız, rol yapamayan ama en çok da çırılçıplak gerçek bizi de rahatsız etsin istedi. Bu karşılaşmanın tesadüfen meydana geldiğini söyleyerek kadere yapılacak bir atıf, Saramago edebiyatını incelerken sözün ucunu Tanrı’ya getirmek olur. Ki Portekizli ustaya böylesi bir ihanet olsa olsa körlüktür. Çünkü Saramago dünyasında insan her şeyin yaratıcısı ve oyuncusudur. Hırsları, iki yüzlülüğü, ihaneti, vahşeti ve olur olmaz ortaya çıkan merhametiyle kaderin tek tayin edicisidir.

Arabaya binerken başladım okumaya, arabadan inmeden bitirdim; sürekli değişen manzara, sürekli değişen mevsimlerin eşliğinde. Kitap arabanın camından yansıyan dağın diğer tarafını göremeden yanından geçip gitmek gibi yarım kaldı bakışlarım arasında. Bembeyaz karın, toprağı ve taşları esir alıp ağaçların semaya doğru uzanan ince dallarına ulaşamadığı kadar toplumsal konular içeren bir kitap.

İyinin içindeki kötüyü, kötünün içindeki iyiyi; Kabil'in bakış açısından bildiğimiz kıssaların içinde Saramago'nun kurgu bineğiyle zaman sıçramalarıyla tanıyoruz.
Adem ile Havva'nın oğlu, Habil'in eti tırnağı ama onu öldürüp içinde yaşatanı, Lilith'in şehvetinin kölesi, İbrahim'in oğlunun koruyucu meleği, Sodome ve Gomore'deki masum kadın ve çocukların yüreği, Lut'un hikayesinin tanığı, Eyüb'ün habercisi, Nuh'un insan soyunu devam ettirme mücadelesindeki girişimini bertaraf edeni olarak tanıyoruz Kabil'i.
"Gezgin ve sürgün" mahkumiyetinin yolculuğunda Kabil, yazgısındaki onu yaşamaya mecbur eden anlamı ararken bir düelloda buluyor kendini. Vicdan, dürüstlük, mantık sahip olduğu en güzel değerler iken kardeş katili olmayı içinden atamayışını kadim şahsiyetler üzerinden şahit oldukları ile korkusuz bir yüzleşmeyle bırakıyor yeryüzünün sessizliğine...
Kabil'in soruları, her seferinde ona hatalarını hatırlattığı muhatabı, tüm bunlar okuru tersköşe yapıyor. Sert bir kitap olduğu söylenebilir bu yüzden tavsiyem okurken hassasiyetlerinizi paranteze almanızdır. Zira sıra dışı bir kitap.
Nicelik olarak hacimli olmasa da miras bıraktığı sorular, beyninizde hatırı sayılır bir hacimde şişiyor. Eğlenceli ve bol virgüllü bir anlatıma da sahip.

Romanı mükemmel kılan birçok etken var . Bunlardan bir tanesi kitapta hiç bir şeyin isminin olmaması . İsimsiz bir ülkede isimsiz bir şehirde isimsiz insanların başlarına gelenler anlatılıyor. Diğer bir özelliği ise kitapta nokta ve virgül dışında hiçbir noktalama işaretinin kullanılmamış olması ,oldukça ilginç .

Körlük kitabının konusu ise , İsimsiz bir ülkenin isimsiz bir şehrinde ani bir salgın hastalık başlar. Herkes Beyaz Körlük denilen hastalığa yakalanmaya başlar. Hastalığın özelliği insanları kör etmesi fakat karalık yerine her şeyi bembeyaz görmeleridir.

Salgının yayılması sonrasında devlet önlem olarak hastalığa yakalananları karantina altına alır . Hastalığın ilerlemesi nedeni ile karantina bölgesindeki insanlara kimse yaklaşmak istemez. Bunun üzerine bölgede düzen tamamen bozulur. Çeteler kurulmaya ve güçlü olanın zayıfa eziyet ettiği bir yer haline gelir. İşler daha da kötüye gidince bölge de yaşayan bir doktorun eşi gizlice çete liderini öldürür fakat bu işleri daha da kötüye sürükler. Karantina bölgesinde ayaklanma çıkar ve herkes kaçar. Şehirde de hastalık tamamen yayılmıştır.
.
.
Herkesi esir alan Beyaz Körlük hastalığı etkisini yavaş yavaş kaybeder geride kalan bu salgından çıkarılan dersler kalır , herkes tekrardan görmeye başlar . Covıd19 salgını sebebiyle , kitabı okurken çokça kez yaşanılanları yaşıyorken daha iyi hissederek okudum . Okunması önerilebilecek kitaplardan birisi olarak rafımda yerini aldı .