Cavidname

İkbal’in olgunluk dönemi eserlerinden olan Cavitname, bu büyük düşünürün düşünce silsilesinin devamı ve en önemli dönüm noktası durumundadır.
Dante’nin (1265-1321) Divina Commedia’sına nazire olarak yazılmıştır, kelime anlamı „sonsuzluk ya da ölümsüzlük mektubu/kitabı* olan İkbal’in kendi oğlu Cavit’in adını taşır. Goethe’nin Faust’unun etkisinde yazılmış bulunduğu iddia edilse de aslında Miraç mucizesi planı üzerine oturtulan manzum eserde Mevlana Celaleddin Rumi’nin refakatinde yapılan ve gökler, çeşitli gezegenler ile cennetin katedildiği ve her safhada muhtelif fikir, siyaset ve kültür adamlarıyla çeşitli dini ve siyasi meseleler hakkındaki konuşmaların gerçekleştiği bir yolculuk anlatılmaktadır.


Aşık mısın? Mekandan mekansızlığa yürü
Kendine haram kıl şu korktuğun ölümü
Ey mezar içinde ölü gibi yatan sen
Dirilmek mümkün Sûr borusu ötmeden!
Gırtlağında hoş ve güzel nağmelerin varken
Nice sürer kurbağa gibi çamurda inlemen?
Bin üzerine zamanın ve mekanın
Çöz bağını şu dolaşmış zünnarın
İki göz ve kulağını daha da keskinleştir
Gördüğün her şeyi aklına yerleştir
Karıncaların sesini işiten kişi
İşitir zanneden zamanenin gizini
Perde yakıp göze esir olmayan
O etkili bakışı iyice öğren benden