Yuval Noah Harari

Bu kadar geçici ödüller kazanmak niye bu kadar önemli? Neredey­se ortaya çıktığı an kaybolan bir şey için neden bu kadar çaba? Budizme göre acı çekmenin kökeni, ne acı ve mutsuzluk ne de anlamsızlık hissi­dir. Aksine, bizi sürekli gergin, yorgun ve memnuniyetsiz kılan, geçici duygular için verilen sürekli uğraştır. Bu nedenle, zihin haz duyarken bile memnun değildir; çünkü hazzın kısa süre sonra azalacağını düşü­nürken, bir yandan da kalıcı olması ve yoğunlaşması için çabalar. İnsanlar şu veya bu hazzı duyumsarken değil, tüm bunların geçici ol­duğunu anlayıp özümsediklerinde ve daha fazlasını istememeyi başar­dıklarında acı çekmekten özgürleşirler

Nietzsche’nin de söylediği gibi, yaşamak için bir sebebiniz varsa her şey­le baş edebilirsiniz. Anlamlı bir hayat, zorluklar içinde geçse de son dere­ce tatmin edici olabilir, buna karşılık anlamsız bir hayat da ne kadar kon­forlu olursa olsun korkunç olabilir.

Ortalama bir insan gün içinde onlarca kez saate bakar, çünkü yaptı­ğımız neredeyse her şeyin zamanında yapılması gereklidir. Bir çalar saat bizi sabah 7:00’da uyandırır, donmuş simidi mikrodalga fırında 50 sani­yede ısıtırız, elektrikli diş fırçası bipleyene kadar dişlerimizi 3 dakika bo­yunca fırçalarız, işe gitmek için 7:40 trenini yaklarız, spor salonundaki koşu bandı yarım saatin dolduğunu bildirmek için bipleyene kadar koşa­rız, akşam 7’de en sevdiğimiz programı izlemek için televizyonun karşı­sına geçeriz, program ne zaman olacağı önceden belirlenmiş anlarda sani­yesi 1000 dolarlık reklamlarla kesilir ve nihayet tüm kızgınlığımızı artık bir standart hâline gelmiş 50 dakikalık terapi süresince akıtırız.

Tarih boyunca insanların çoğu yokluk içinde yaşadılar, dolayısıyla tu­tumluluk altın kelimeydi. İyi bir insan lüks­ten kaçınır, asla gıdayı ziyan etmez ve eski kıyafetlerini atıp yenilerini al­mak yerine yırtıklarını yamar. Eskiden sadece krallar ve soylular bu tip değerleri hiçe sayarak zenginliklerini cömertçe sergileyebilirlerdi.

• Cehaleti kabullenmek: Modern bilim, “bilmiyoruz” anlamına gelen Latince öğüde dayanır ve hiçbir şeyi bilmediğimizi varsayar. Bundan daha da önemlisi, şu ana kadar bildiğimizi sandığımız şey­lerin zamanla yanlış çıkabileceğini de kabul eder; hiçbir kavram, fi­kir veya teori kutsal ve eleştiriden muaf değildir.
• Gözlem ve matematiğin temel önemi: Modem bilim cehaletimizi peşinen kabul ederek yeni bilgiye ulaşmayı hedefler, bunu da göz­lemler yaparak ve sonra matematiksel araçlarla bu gözlemleri kap­sayıcı teorilere dönüştürerek gerçekleştirir.
• Yeni güçlerin elde edilmesi: Modern bilim teoriler üretmekle ye­tinmez, bu teorileri yeni güçler edinmek ve bilhassa da yeni tekno­lojiler geliştirmek için kullanır.

Gautama bu kısırdöngüden çıkmanın bir yolunu bulmuştu. Eğer zi­hin keyifli ya da can sıkıcı bir şeyler yaşadığında bu olayları oldukları gibi kabul ederse, o zaman acı doğurmaz. Eğer üzüntüyü, üzüntüden kurtul­mayı dileyerek yaşamazsanız gene üzüntü hissetmeye devam edersiniz, ama bundan acı çekmezsiniz, hatta üzüntüde bile bir zenginlik bulabilir­siniz. Eğer mutluluğu, mutluluğun uzayıp yoğunlaşabileceği ihtimalini düşünmeden yaşamayı başarabilirseniz, akıl sağlığınızı kaybetmeden bu mutluluğu hissedebilirsiniz.

Düalist dinler birbirine karşıt iki gücün varlığına inanırlar: iyi ve kötü. Tektanrıcılığın aksine düalizmde kötünün Tanrı tarafından yaratılmadı­ğına veya onun kontrolüne girmemiş bağımsız bir güç olduğuna inanılır. Düalizm tüm evrenin bu iki güç arasındaki mücadeleye sahne olduğunu ve dünyada olup biten her şeyin bunun eseri olduğunu söyler. Düalizm çok çekici bir dünya görüşü olmuştur, çünkü insanlığın önemli dertlerinden olan meşhur Kötülük Problemi’ni çok kısa ve basit bir biçimde açıklar. “Dünyada neden kötülük vardır? Neden acı vardır? Neden iyi insanların başına kötü şeyler gelir?” Tektannlı dinlerin her şeyi bilen, her şeye gücü yeten ve tamamen iyi olan bir Tanrı’nın dünya­daki bunca acıya neden müsaade ettiğini açıklayabilmek için ciddi zihin­sel çaba harcamaları gerekir. Bu konuda en çok bilinen açıklamalardan biri, bunun Tanrı’nın insanların iradesini özgür bırakma yöntemi oldu­ğudur. Kötülüğün olmadığı yerde insanlar iyiyle kötü arasında seçim ya­pamaz ve dünyada hür irade olamazdı. Fakat bu sezgiye dayalı bir cevap olmadığı gibi başka sorular da doğurur. Hür irade insanların kötüyü seç­mesine izin verebilir ve gerçekten de pek çoğu kötüyü seçmektedir. Bu da tektanrıcı yaklaşıma göre ilahi cezalandırma gerektiren bir seçim ola­caktır. Eğer Tanrı birinin kendi iradesiyle kötüyü seçeceğini ve bu yüz­den de cehennemde sonsuz işkencelerle cezalandırılacağını önceden bi­liyorsa, onu neden yaratır? İlahiyatçılar bu tip soruları cevaplamak için sayısız kitap yazdılar. Bazıları bu cevabı inandırıcı bulurken, bazılarıysa bulmadılar. Kesin olan şey tektanrılı dinlerin Kötülük Problemi’yle baş ederken zorlandıklarıdır.